مفهوم اخلاق پزشکی در تاریخ ایران نیز مفهومی دیرینه است. مفهومی که در آن تاکید ویژه بر طرز رفتار و منش پزشک می­باشد. در ایران باستان، پزشکان مانند پیشوایان دینی در نیکی، راستی، درستی، پاکی و شجاعت راهنمای دیگران بودند. در دوران بعد از اسلام سوگندنامه­ های علی بن عباس مجوسی اهوازی، دعای پزشکان و مکتوباتی از این دست پزشکان را به پیروی از اندرزهای بقراط، تشویق می­ کرده است. در این سوگندنامه ها، دعاها و اندرزها، برای پزشکان لازم دانسته شده، آنان را از خودپسندی و کبر و نخوت باز داشته است.

در این مطالعه با استفاده از طبقه­ بندی میشل فوکو، فیلسوف فرانسوی که مطالعه گسترده­ ای را درباره مفهوم طب و تطور آن در قرن هجدهم اروپا انجام داده؛ سعی شده با بررسی متن­ های تاریخی، ابتدا مفهومی که طب در هر دوره تاریخی در گفتمان اجتماعی آن دوره (و در نتیجه در ذهن طبیب داشته) مشخص شود. سپس تفاوت این سیر تطور با آنچه فوکو در اروپای قرن هجدهم مشخص کرده نشان داده شده و در بخش بعدی به تفاوت بنیادین طب پیشامدرن با پزشکی مدرن پرداخته شده است.

ایرانیان باستان به بهداشت توجّه و اهمیّت ویژه­ای قائل بوده­اند و برای بهداشت فردی و عمومی جامعه­ی خود، مقررات و قوانینی خاص وضع کرده بودند و در منابع دینی و غیر دینی خویش، به دفعات بدان اشاره می­ کرده­ اند. در ایران باستان مردم اهمیّت زیادی برای آب آشامیدنی سالم، دفع بهداشتی مدفوع، جداسازی بیماران، بهداشت فردی، لزوم نابودی حیوانات موذی و حشرات قائل بودند که نشانگر توجّه آن­ها به امر سلامت و پیش­گیری از بیماری می­باشد.

پزشکی در ایران باستان برپایه پزشکی اوستایی بود که رد پای آن­ را می­ توان در برخی متون به جای مانده­ ی پهلوی دنبال کرد. علم پزشکی در این دوران، بالاخص در دوره ساسانیان هم­چون سایر علوم، پیشرفت چشمگیری داشت. مطالب مربوط به پزشکی هخامنشیان به طور پراکنده در کتب دینی از جمله کتاب­ های سوم دینکرد، وندیداد و اوستا و مورخان یونانی آمده­ است.  

به علت ناشناخته بودن و قابل پیش­بینی نبودن این نوع بیماری­ها، مردم دست به دامان معالجاتی می­شدند که در دسترس بود و درمان­گران، معالجات را  با استفاده از فرهنگ و باورهای برگرفته از جامعه­ی عصر صفویّه انجام می­دادند. اغلب درمان­ها در عصر صفوی، یا بر پایه­ی تفکّر اسلامی و طب شرعی بوده و یا بر گرفته از طب سنتی، که مردم با استفاده از داروهای گیاهی و آمیزه­ای از تجربه و باورهای عامیانه، آن را، انجام می­دادند و یا این­که با روی آوردن به معالجات ساحرانه وخرافی، با اعمال غیر منطقی، بیماری­ها را درمان می­کردند.

یکی از مهمترین معضلات کرمانشاه در طول قرن نوزدهم، افزایش شیوع بیمارهای وگیردار و تلفات انسانی ناشی از آن بود. براساس بررسی­ها، مرگ میر ناشی از این بیماری­ها بیشتر به دلایل سبک زندگی ناصحیح و بی توجهی به بهداشت فردی بود. از دهه۱۸۰۰ تا ۱۹۵۰ میلادی، کرمانشاه به  دفعات درگیر اپیدمی­های کشنده بود که تاثیر فراوانی بر روی سلامت و امنیت جامعه داشت. عدم پیشرفت دانش پزشکی و شرایط نامناسب بهداشتی در کرمانشاه؛ مانع انجام اقدامات لازم می­شد و هر چند در دهه ۱۸۵۰میلادی در زمان شیوع این بیماری­ها، واکسیناسون و قرنطینه در برخی نقاط کرمانشاه به میزان اندکی انجام شده بود؛  اما تاثیر چندانی نداشت و شیوع بیماری­های واگیردار مختلف باعث مرگ و میر و کاهش جمعیت کرمانشاه شد.

جوامع از دیرباز به تخصّصی به نام طبیب یا پزشک نیاز داشتند تا بیماری‌های آنها را درمان نماید. در ایران روش آموزش و تربیت طبیب، متون درسی و شیوه‌های معالجه، لااقل از زمان ابن­سینا، یک­نواخت و همسان بود امّا در دوران قاجار و با نفوذ مدرنیته و علم جدید، طبّ نیز باید دگرگون می‌گردید امّا این دگرگونی مانند هر تحوّل اجتماعی دیگری، به آسانی صورت نگرفت، مخالفان و موافقانی داشت و تا مدّتی پهنه­ی جامعه، صحنه­ی جدال میان طبّ قدیم و جدید بود.

بهداشت نیز از جمله مسائل اجتماعی مورد توجّه گردانندگان روزنامه­ ی اختر بود. نویسندگان اختر، به طرق گوناگون به این موضوع می‌پرداختند و خوانندگان را به اهمیّت بهداشت در ترقّی و هم­چنین معضلات موجود بهداشتی آگاه می‌کردند. پرداختن به بهداشت در قالب‌های گوناگون انجام می‌گرفت. تشریح و اطّلاع رسانی در معرفی انواع بیماری‌ها، اعلان‌های بهداشتی، تبلیغ داروهای جدید، آگهی‌های مربوط به پزشکان حاذق در درمان بیماری­ها، شیوه‌های درمان بیماری­ها و ذکر مضّرات مواد مصرفی در بهداشت فردی و اجتماعی، از جمله موارد مورد تأکید نویسندگان اختر بود.

وضعیت بهداشت و درمان مردم ایران، تا قبل از روی کار آمدن حکومت پهلوی، مطلوب و خوب نبود و مردم روستاها و شهرها از سلامت کافی برخوردار نبودند و حتّی می توان ادعا کرد این وضع در روستا و شهرهای حاشیه­ای ایران، به مراتب، نگران کننده­تر بود. سطح سواد و آگاهی مردم نیز به گونه­ ای نبود که بتوانند کمکی به سلامت بهداشت جامعه خود بکنند. در آستانه­ ی شروع حکومت پهلوی اوّل، دولت با هدف پایه­ گذاری بهداشت عمومی مطلوب، یک سری استانداردهایی را در جامعه دنبال نمود تا در پی آن افزایش جمعیّت اتفاق افتاده و بتواند در سال های آتی نیروی کار کافی تحویل کشور بدهد و شاخصه­ ی زاد و ولد را، به مرحله ی بالا رسانده و آن را کنترل کند.

در این نوشتار برآنیم تا اسنادی چند از منطقه کمیجان را، از استان مرکزی، موردبررسی محتوایی و ساختاری قرار دهیم. این اسناد درواقع عریضه‌های مردم کمیجان و فراهان به  مجلس شورای ملّی در سال۱۳۰۵ شمسی است. در این اسناد مردم منطقه­ خواهان اعزام پزشک برای رسیدگی به اوضاع بهداشتی منطقه شده‌اند و از مجلس، تقاضای صدور اجازه‌نامه برای شخصی به نام «حمزه پزشکی» نموده‌اند.