با به خلافت رسیدن ابوبکر، تحولات سیاسی و اجتماعی مختلفی در قلمرو خلافت بروز کرد که از آن میان مسئله ارتداد و مانعان زکات در شبه جزیره و گسترش فتوحات در بین النهرین و شامات حائز اهمیت بود. روند رو به رشد فتوحات صورت گرفته در سرزمین¬های جدید، پیوستن اهل ذمه به جامعه مسلمانان را به همراه داشت. بر این اساس پژوهش حاضر به بهره مندی از رویکرد توصیفی - تحلیلی به دنبال پاسخ دادن به این پرسش است که اهل ذمه در دوران خلافت ابوبکر از چه موقعیت اجتماعی برخوردار بوده¬ اند؟ دستاورد این پژوهش حاکی از آن است برخی از اهل ذمه ساکن در جزیره العرب به دنبال وفات پیامبر(ص) به گروههای مخالف پیوسته و از پرداخت جزیه روی گردان شدند و برخی به قرارداد ذمه¬ای که از دوران پیامبر(ص) منعقد کرده بودند همچنان پایبند ماندند. از این رو هم موقعیت اجتماعی خود را حفظ و هم از آزادی های دینی و مذهبی برخوردار گشتند. اهل ذمه در عراق و شام نیز وضعیت مشابه¬ای داشته برخی به جنگ روی آورده و برخی شرایط ذمه را پذیرفته و با پرداخت جزیه از حمایت دولت اسلامی برخوردار شدند.

با ورود اسلام به ایران،زمینه بهره مندی از دستاوردهای فرهنگی و علمی تمدن باستانی ایران برای حکومت اسلامی فراهم آمد؛ تا با استفاده از آن به تمدنی شکوهمند دست یابد. در این بین نقش دانشمندان زرتشتی در انتقال دانش و شکل گیری تمدن اسلامی بسیار پررنگ است. آنان در راستای زنده نگه داشتن فرهنگ ایرانی با شکل گیری نهضت ترجمه، خدمات زیادی در زمینه ترجمه آثار از پهلوی به عربی نمودند. همچنین آنها در زمینه شعر، موسیقی، طب، ریاضیات، نجوم و تاریخ؛ دستاوردهای ارزنده ای به جهان اسلام تقدیم نمودند. این پژوهش سعی خواهد کرد با روش توصیفی- تحلیلی گامی بردارد در جهت شناسایی این دانشمندان و دستاوردهای ایشان را در قرون مختلف پس از اسلام بررسی نماید.

جنبش های عصر اموی از تنوع ایدئولوژیکی زیادی برخوردار هستند. اما دقت در این حرکت ها نشان می دهد که یک نقطه مشترک در اکثر آنها وجود دارد؛ آن هم حضور فعال موالی و غیر عرب ها بویژه ایرانیان می باشد. هر چند که بسیاری از این حرکت ها با رهبری عرب ها شروع شده، اما بزودی به طرف شرق و ایران رفته، رنگ و بوی دیگری گرفته اند. این حرکت ها شکل و رنگ مذهبی داشته و حتی از تعصبات شدید دینی الهام گرفته اند. ولی هر چه به طرف مرزهای اسلامی بویژه در شرق رفته اند، رنگ و بوی غیرمذهبی و بیشتر ایرانی گرفته اند. در بین مخالفان بنی امیه، خوارج و شیعیان بیشترین حرکت ها را داشته و موالی ایرانی نیز در این حرکت ها بیشترین حضور را داشته اند. مورخین وابسته به فرق مختلف اسلامی سعی در مصادره این حرکت ها به نفع گروه خود کرده اند؛ اما تحلیل آنها بیشتر در جهت نادیده گرفتن خواسته های اجتماعی شرکت کنندگان این قیام ها بخصوص موالی بوده است.

سلجوقیان، با ایجاد سپاه ثابت و ساختار دیوانی منظم و بهره گیری از دیوانسالاران ایرانی، توانستند، حکومتی مقتدر در ایران فراهم آورند. اما، در پی بروز یک سلسله رویدادها و عوامل داخلی وخارجی به تدریج، عظمت و اقتدار اولیه خود را از دست دادند و به سوی تجزیه و زوال رهنمون شدند. یکی از این عوامل، قدرتمندی بی چون و چرای اتابکان در امور حکومتی و تأثیر اقدامات آنان در بعد داخلی بود. به نظر می رسد، مناسبات اتابکان با سلاطین سلجوقی که در جهت کاهش قدرت سلطان بود و همچنین دخالت اتابکان درامور دیوانی و بی اعتبار کردن نقش وزراء و رقابت اتابکان در جهت حذف یکدیگر و اتحاد اتابکان با امرای سلجوقی و استفاده از قدرت آنان برای پیشبرد مقاصد خود و نیز برقراری پیوندهای زناشویی با خاندان سلجوقی؛ منجر به قدرتمند شدن نهاد اتابکی در اواخر دوره سلجوقی گردید. این امر در نهایت یک عامل مهم در تزلزل و در نهایت فروپاشی حکومت سلجوقیان شد. در این پژوهش این عوامل مورد ارزیابی قرار می گیرد.

اوضاع حکومت قاجاریه پس¬ازآغامحمدخان قاجار پایه گذار این سلسله به علت دخالت روس وانگلیس از یک سو وفقدان شاهی قدرتمند بر سریر حکومت از سوی دیگر چنان گسیخته شد که شاه قاجار حتی توان آن را نداشت که امنیت را در داخل جامعه برقرار سازد. با وجود آن، نبود ارتش منظم و وجود نیروهای بی نظم و خود سری عشایر در ارتش قاجاریه چندان که انتظار می رفت اهداف امنیتی را برآورده نمی کرد به همین دلایل، سردمداران قاجاریه برآن بودند که با اختلاف افکنی و دخالت در امورمذهبی، اجتماعی، اقتصادی و بدون استفاده از نیروی نظامی وصرف بودجه، جامعه¬ی بحران زده¬ی قاجاریه را که گرفتار آشوبهای ایلیاتی ¬بود آرام سازند. این اقدام در کوتاه مدت شاید بتوان آن را مرحمی دانست که اوضاع را آرام کند؛ اما در بلند مدت باعث خرابی اوضاع اقتصادی ومالی عشایر و روستاییان می شد.در مدت درگیری بین ایلات، چنان عشایر و روستاییان را خانه خراب کرد که دیگر توان ادامه رقابت با ایل رقیب را نداشتند و به این صورت یا از هم پاشیده و به جرگه ایل های رقیب می پیوستند و یا به جرگه غارتگران.درنهایت ورشکستگی اقتصادی را برای حکومت قاجاریه به دنبال داشتند.

دامنه ی جنگ جهانی اول، زمانی به ایران سرایت نمود که هیچ اقدام مثبتی از دولت متزلزل و مجلس سوم ساخته نبود و سرنوشت مردم در گرو عواطف و احساسات خودشان بود. با تشکیل کمیته ی دفاع ملی بسیاری از پرسنل ژاندارمری و نظمیه که تعلیم دیده ی مستشاران سوئدی، و مایه ی امیدواری مجلس و آزادیخواهان و ملیون بودند؛ به منظور مقابله با اشغالگران به این کمیته پیوسته و عده ای دیگر به نهضت جنگل که در این ایام در مناطق شمالی کشور به رهبری میرزا کوچک خان به جهت مقابله با متجاوزین تشکیل شده بود ملحق گردیدند. این مقاله با مراجعه به منابع دست اول و غالبا منتشر نشده از جمله خاطرات به جای مانده ی مکتوب و شفاهی و روزنامه ها تلاش دارد تا ابعادی از احساسات ملی مردم این سرزمین را که برای نجات وطن عزیز و حفظ استقلال مملکت به استقبال خطر رفته و با مرگ دست به گریبان شده اند را به تصویر کشیده و نشان دهد و سرانجام به این نتیجه می رسد که مردم این مرز و بوم همواره در طول تاریخ از استقلال و تمامیت ارضی کشور خود تا آخرین دم دفاع کرده و می نمایند.

پس از درگذشت حضرت معصومه (ع) در قم این شهر تبدیل به یکی از مهمترین زیارتگاه ها و مراکز شیعی در ایران شد. با رسمی شدن مذهب تشیع در ایران توسط شاه اسماعیل اول، این شهر و حرم مطهّر آن بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت؛ به گونه ای که پس از شاه عباس اول کلیه ی پادشاهان صفوی، حرم مطهر حضرت را به عنوان مدفن خود برگزیدند. این انتخاب باعث شد تا جدای از توجهات سیاسی به این شهر، بناها و آثار ارزشمند معماری نیز بر سایر مفاخر موجود در حرم افزوده شود. این روند در دوره ی قاجار نیز ادامه یافت و با توجه به نزدیکی پایتخت به این شهر، حرم مطهّر، مدفن دو تن از پادشاهان قاجاریه یعنی فتحعلی شاه و محمدشاه و بسیاری از شاهزادگان و رجال دربار قاجار شد. جدای از عاملِ نزدیکیِ پایتخت به این شهر، اختلافات ایران با روسیه و عثمانی در زمان این دو شاه قاجاری باعث شد شاهان مذکور در مرکز ایران در حرم حضرت معصومه، دفن شوند. همچنین می توان وجود مقابر سلاطین صفوی را یکی از عوامل توجه شاهان مذکور قاجاری به این مکان برشمرد. از آنجا که بررسی و شناسایی مقابر شخصیت های مهم تاریخی یکی از مباحث مهم تاریخی به شمار می رود، مقاله ی پیش رو بر آن است تا با تکیه و استفاده از منابع ارزشمند تاریخی و تطبیق آنها با مشاهدات میدانی، به شناسایی و بررسی مقابر سلاطین قاجاریه در قم بپردازد. روش تحقیق در این مقاله به صورت میدانی و کتابخانه ای و تطبیق و تحلیل منابع موجود، به خصوص منابع اصلی بوده است. در این تحقیق تاریخی پس از جمع آوری اطلاعات لازم، به سازماندهی اطلاعات و تجزیه و تحلیل و سرانجام استنتاج آنها پرداخته شده است.

دوره صفویه به عنوان یکی از دوره های مهم نقاشی ایران شناخته شده که ویژگیهای جدیدی را به نقاشی ایران اهدا نمود. دراین دوره با تغییر سلایق عمومی، از دست رفتن حامیان حکومتی هنرمندان، تغییر مذهب، جنگ ها و افزایش مراودات سیاسی در اواسط دوره صفویه، مهاجرت های هنرمندان و غیره سبکی به نام سبک اصفهان در دوره صفویه رشد یافت که از مراکز هنری در بخارا، تبریز، عثمانی، قزوین، شیراز متأثر شد و این رویکردها منجر به شکل گیری مکتب اصفهان گردید. در سوی مقابل حمایت های مردمی و بالا رفتن سطح فرهنگی مردم در حمایت از هنرمندان و خرید آثار هنری باعث شکوفایی وتوسعه هنر ایران شد. در این مقاله این ویژگیهای مشترک و خواستگاههای آنها که منجر به شکل گیری مکتب اصفهان شد مورد بررسی قرار می¬گیرد و دلایل سیاسی، مذهبی و اجتماعی تسریع کننده این جریان مورد بررسی قرار می-گیرد تا عوامل تأثیر گذار بر شکل گیری مکتب اصفهان روشن شود. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی- کتابخانه ای است.