پس از گرویدن ایرانیان به دین اسلام، پرستش آناهیتا خدای عشق، باروری و باران در ایران باستان رو به فراموشی نهاد. بااین‌وجود، رد پاهای پرستش این الهه را می‌توان در داستان‌ها و باورهای بختیاری‌ها جستجو کرد. آناهیتا در منطقه بختیاری با عنوان "دالو" شناخته می‌شود و بختیاری‌ها در یک مراسم آیینی، بارش باران را از دالو طلب می‌کردند. به‌علاوه، دالو پیام‌آور بهار است، گذر زمستان را تسهیل می‌کند و تعیین وضعیت آب و هوای روز عید نوروز را بر عهده دارد. حفاظت از طبیعت و حیات‌وحش و باروری حیوانات نیز توسط دالو انجام می‌شود. این‌گونه باورها و وجود امکانی که درگذشته دور و نزدیک، معابد آناهیتا در این مکان ها بودند، نشان‌دهنده بقای اسطوره این الهه میان بختیاری‌ها است.

"ایزدیان" مردمانی کُرد زبان در دل کوه های سنجار و شهر و اطراف موصل، دارای آیین کهنه یکتا پرستی هستند. کتابهای "مصحف سیاه" و "جلوه" دو کتاب مقدس در میان ایزدیان، به اسطوره آفرینش جهان و انسان می پردازد. این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی در پی پاسخ به این سوالات است: 1. ایزدیها چه کسانی هستند و خاستگاه آنها به کجا بر می گردد ؟ 2. تحلیل اسطوره آفرینش ایزدیها، در دو کتاب مقدس، چگونه است ؟ یافته ی مورد پژوهش نشان می دهد که بنا به سرنوشت ایزدیها، چه از لحاظ مذهبی و چه از لحاظ آیینی، تاریخی نامحتوم دارند که وجود طیف گسترده ای از مطالعات و پرداختن به این کتابها از سوی غربیها در زمانهای استعماری، حاکی از جذابیت آنها نسبت به کشف دیدگاه آیین ایزدیها، در مورد چگونگی آفرینش جهان است و دیگر آنکه با توجه به یافته ها و وجود اشتراکات فراوان، وجه تفاوتش را با سایر تحقیقات در این زمینه، ربط دادن آیین ایزدیها بر اساس مستندات مشاهده شده به آیین قبل از اسلام یعنی "میترا" می داند. دوم آنکه تحلیل اسطوره آفرینش ایزدیها، مانند هر آیین دیگر، دارای خاستگاهها و دیدگاههای مردمانش است که ریشه در باورهایشان دارد.

درباره‌ی دو دودمان نیمه اسطوره‌ای پیشدادی و کیانی تاکنون دیدگاه‌های گوناگونی مطرح شده است. برخی آن‌ها را به کل افسانه، برخی داستانی شده‌ی روزگارهای مادی و هخامنشی؛ برخی پیشدادیان را افسانه و کیانیان را تاریخی و برخی نیز هر دو را دو دودمان تاریخی مستقل می‌دانند. اما اینکه درباره‌ی آن‌ها یک کاوش میدانی رخ دهد یا یک گاهنگاری بر پایه‌ی محاسبه‌ی داده‌های کتابخانه‌ای طراحی شود؛ کوشش چندانی دیده نمی‌شود. یکی از مشکلات، این است که دودمان کیانیان در چه برشگاهی از تاریخ می‌تواند قرار گیرد تا به مسئله‌ی هخامنشیان و اسکندر که با آن‌ها گره خورده است مرتبط شود. در این مقاله برپایه‌ی داده‌های سندهای مرتبط گوناگون به این گاهنگاری پرداخته می‌شود.

با مطالعه کهن ترین داستانهای مربوط به ایران غربی به دو اسطوره عاشقانه بر می خوریم، اسطوره عاشقانه "زریادرس و اوداتیس" و داستان "استریانگایوس و زرینیا" که هر دو این داستانها منشا مادی- سکایی دارند. این داستان ها که توسط دو مورخ یونانی یعنی "خارس میتلینی" و "کتزیاس" روایت شده اند؛ به دلیل گذشت زمان و بیگانه بودن نویسندگان آنها با فرهنگ و اساطیر ایرانی، شاخ و برگ هایی به آنها افزوده شده وتحرفیاتی در اصل آنها صورت گرفته است. اما با مقایسه آنها با شخصیت ها و قهرمانان متون منابع ایرانی و با بررسی وقایع تاریخی که در این داستان ها شرح داده می شود؛ می توان مشابهت هایی در همه آنها یافت. بنظر می رسد وجود این اشتراکات نشان دهنده آن است که همه این داستان ها می بایست از یک منشا مشترک نشات گرفته باشند. در اینگونه اساطیر، ضمن روایت داستانها، یکسری از حوادث و وقایع تاریخی نیز بیان می گردد. در این مقاله کوشش شده است تا به این اساطیر عاشقانه پرداخته شود و مشخص گردد که آیا این اساطیر ساخته و پرداخته تخیل نویسندگان آنهاست؛ و یا اینکه از یک حقیقت تاریخی نشات گرفته اند.

پيروزي در جهان باستان اهميت بسیار داشت. گروهي از اقوام به دنبال پيروزي در نبرد با دشمن و كشورگشايي بودند و گروهي نيز پيروزي¬هاي معنوي يعني پيروزي خير بر شر و خصلت¬هاي نيك در برابر نيروهاي دروني شر را مهم مي¬دانستند. اورارتوها در حدود سدة هشتم ق.م از سمت درياچة وان به شمال غرب ايران نفوذ كردند و در آن زمان نيز آئین زردشت در ايران از سمت شمال شرق گسترش يافته بود. براي اورارتوها و زردشتيان نيز پيروزي اهميت داشت و رب¬النوع پيروزي به نام "خالدي" در اورارتو و "بهرام"نزد زردشتيان پرستش مي¬شد. حال اين پرسش مطرح است كه اين دو چه شباهت¬ها و تفاوت¬هايي داشتند؟ و آيا يكي بر ديگري تأثير گذاشته است؟ همچنين موضوع پيروزي براي هر يك از اين مردم چه مفهومي داشته است؟

در بين شخصيتهاي اساطيري، شخصيت فريدون از ويژگي هاي خاصي برخوردار است. او که نامش در اوستا و شاهنامه به عنوان يکي از پادشاهان پيشدادي آمده؛ به نماد غلبه خير و شر و عدالت گستري فردوسي تبديل شده است. پيروزي فريدون بر ديوی چون ضحاک، نه تنها با شروع پادشاهي با عظمت ايرانيان همراه بود؛ بلکه سرفصل تقسيم جهان بين فرزندان فريدون و همزيستي تبارهاي انساني قلمداد شده است. فريدون تاثير بسزايي بر روابط تاريخي ايران با دولتهاي ديگر داشت و همچنين نکات مشترکي در داستان فريدون و اساطير تمدنهاي همجوار و برخي پيامبران سامي وجود دارد. روش پژوهش در اين تحقيق بر شيوه تحقيقات نظري و مبتني بر مطالعات کتابخانه ايي مي باشد.

اساطیر قدمتی به درازای تاریخ دارند و از دل فرهنگهای بومی و قومی هر منطقه ای سر بر می آورند و با داستانها و افسانه ها پیوند می یابند. اسطوره انسان- عقرب که نقش حکاکی شده آن بر روی ظروف تمدن جیرفت یافت شده است، دارای پیچیده گی های معنایی زیادی است و در نمونه های مختلف با قرارگیری در موقعیت های متفاوت، معانی متفاوتی را با خود حمل می کند و رسیدن به نتایج روشن و قطعی در این زمینه نیاز به بازخوانی الواح گلی کشف شده از تمدن جیرفت دارد تا با واکاوی های تصویری و معنایی به نتایج مطقن دست یابیم. با بررسی های صورت گرفته در این زمینه و جستجو در میان تصاویر نقش انسان- عقرب بر روی گلدانهای جیرفت، ارتباط روشنی میان ادبیات مکتوب این دوره و نقوش ارائه شده بر روی ظروف دیده می شود و از سویی با تفحص بیشتر در متن این داستانها، ارتباط معنایی میان تصاویر انسان- عقرب و مرگ و زندگی و داستان "گیلگمش" و داستان "اِتِنا" روشن گردید که نشان از ارتباط مستقیم معنایی این اسطوره با مرگ و زندگی دارد. تا جایی که تقابل زندگی و مرگ( جاودانگی و میرایی) در این نقش اسطوره ای جای داده شده است که در این پژوهش به آن پرداخته می شود. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای صورت گرفته است.

مازندران یا تبرستان به عنوان جزئی از سرزمین ایران از نظر آریاییان دارای اهمیت ویژه بوده است. در اوستا و متون مذهبی مزدیسنی و اسطوره های ایرانی از مناطق مختلف تبرستان به عنوان جایگاههای اولیه نخستین شاهان و پیشدادیان ذکر شده است. از جمله به رود هراز و دماوند و البرز کوه و دریای مازندران به نامهای مختلف یاد شده است. از مناطق شانزده گانه یاد شده در بندهش نامی از دو جا برده نشده است؛ تبرستان و ایران ویچ. با توجه به این مطالب می توان به این مطلب فکر کرد که این دو جا یکی بوده اند.